Elles Bindels is arts, gecertificeerd coach en trainer zorgprofessionals. Vanuit haar ervaring laat ze haar licht schijnen op de rol van (Verbindende) Communicatie voor medisch specialisten. “Als we als artsen in staat zouden zijn om in plaats van te pathologiseren via diagnoses, meer op gevoelens- en behoeftenniveau te werken, dan is er in mijn ogen een wereld gewonnen. “
Door Elles Bindels
Wat brengt het mij?
“Als ik denk aan communicatie, dan denk ik aan een cirkel die steeds groter wordt. Wat je zegt en doet heeft behalve op jezelf effect ‘out there’. Het gaat om ik en de ander, ik en de context, organisatie, maatschappij… Ik hoef alleen maar met mezelf te beginnen en het effect zal zich verspreiden.
(Meta)Communicatie en reflectie is altijd een interesse van me geweest. Als alle miscommunicatie de wereld uit is, wat zou er dan veel positieve energie over blijven! Miscommunicatie kent vele gedaanten.
De functie van communicatie voor artsen
In mijn opleiding tot arts en medisch specialist kreeg communicatievaardigheid natuurlijk een formele plek. Het is sinds jaren ook een van de CanMEDS-rollen die als competentieprofiel gebruikt wordt in leergesprekken voor zorgprofessionals. Los van de momenten dat ik actief met onderdelen als ‘slechtnieuwsgesprekken’ mocht oefenen en waarvan ik mooie samenvattingskaartjes in het borstzakje van mijn witte jas kon steken ‘voor het geval dat’, heb ik de aandacht voor communicatie, laat staan reflectie op onze manier van communiceren, als erg beperkt ervaren. Manieren die voorgeleefd werden door oudere collega’s vond ik -voorzichtig gezegd- niet altijd van een kwaliteit die ik nastrevenswaardig vond.
Ik ging me vanaf mijn co-schappen daarom verdiepen in de Transactionele Analyse en in Functional Fluency, omdat de uitgangspunten van deze modellen me aanspreken en me verder helpen mijn eigen interactie met anderen te verbeteren.
In TA ga je uit van de houding: ‘Ik ben oké, jij bent oké’, maar hoe je jezelf en de ander ‘oké’ houdt, daar geeft Verbindende Communicatie me pas echt de basis voor.
Werken op gevoelens- en behoefteniveau
Ik besef hoe ik bijna continu in een oordelende staat ben. Zelfs terwijl ik dit stuk over Verbindende Communicatie schrijf! We worden als artsen ook gestimuleerd om steeds een oordeel te vellen over een situatie en van daaruit ons medisch handelen te bepalen. In sommige situaties is dit heel adequaat en soms zelfs levensreddend! Oordelen is letterlijk wat je doet bij het maken van een differentiaal diagnose. In de psychiatrie gebruik je bijna alles wat een patiënt zegt om diegene te diagnosticeren. Om dit steeds terugkerende proces van een oordeel vellen los te koppelen van je communicatiestijl is best een lastige uitdaging. Maar als we als artsen in staat zouden zijn om in plaats van te pathologiseren via diagnoses, meer op gevoelens- en behoeftenniveau te werken, dan is er in mijn ogen een wereld gewonnen.
Ik lees of hoor wel voorbeelden van communicatie volgens ‘de regels’ van Verbindende Communicatie waarvan ik hartgrondig denk: dit ga ik zelf nooit geloofwaardig uit mijn mond krijgen. Of: dit gaat in die en die context niet opleveren wat de bedoeling is. Is het dan wel een haalbaar idee om het gedachtegoed van Marshall Rosenberg in de medische wereld te willen verspreiden?
If you can’t feel it, you can’t heal it
Ja. Door bij mezelf te beginnen. Allereerst is de uitdaging erop gericht het contact met mezelf te verbeteren. Ik spreek uit eigen ervaring en vanuit wat ik bij tientallen artsenvrienden en (oud)collega’s om me heen zie. Laten we eerlijk zijn dat het voor veel medici een uitdaging is om werkelijk verbonden te zijn met zichzelf. Dat leren we zelfs deels af.
Het wegdrukken van al die emoties en gevoelens heeft mij veel energie gekost. In intervisiegroepen heb ik dat ook bij vele collega’s zien gebeuren. In werksituaties dacht ik vaak dat het niet zoveel zin had om ruimte te geven aan ‘moeilijke’ gevoelens, want wat heeft dat voor zin als je ervan uitgaat dat de onderliggende behoefte in die context toch niet vervuld kan worden? Of: stel dat jouw behoeften er niet toe doen voor de mensen om je heen, dan wordt de pijn toch alleen maar groter?
Wat mij heeft geholpen is in te zien, dat hoe sterker mijn negatieve emotie zich opdringt, hoe sterker mijn onvervulde verlangen blijkbaar is; of hoe belangrijker de waarde die ‘bedreigd’ wordt. Mijn emoties zijn dus mijn kompas. En ik heb geen invloed op de windrichting of windkracht, maar wel op de stand van mijn zeilen.
Alles van waarde is weerbaar! (René Gude vrij naar Lucebert)
“Dokter worden is jezelf een coping-strategie aanleren”. Zo staat het letterlijk in een essay in het boekje ‘Dokter worden’ (Arko Oderwald e.a.) Om jezelf te beschermen tegen het overspoeld worden door negatieve emoties leren we ons deels af te schermen. We worden geacht te handelen, ook als het spannend is. De uitdaging is volgens mij om ons niet te laten verharden door het spreekwoordelijke eelt, maar om onze ziel soepel te houden, door in verbinding te blijven met dat wat voor onszelf en voor de ander wezenlijk is. Dan kun je als zorgprofessional levenslustig blijven. Ik ben gaan beseffen dat ‘bevrijding’ juist zit in het erkennen van onaangename gevoelens, dus pijn.
Ten aanzien van mijn burn-out noemde ik het op een gegeven moment letterlijk ‘rouwen’. Het hoopgevende is juist dat er na het doorvoelen van dat verlies meer ruimte komt om andere strategieën te vinden om in je behoeften te voorzien. Door het helderder krijgen van mijn waarden en verlangens heeft dit proces me veel gebracht. Bewustwording en betekenisgeving op de manier van Verbindende Communicatie gaat hand in hand met zingeving.
Marshall Rosenberg en Geweldloze Communicatie
Natuurlijk heb ik hier ook boeken over gelezen. Ik ben groot fan van ‘bibliotherapie’. Daar kun je een heel eind mee komen voor de broodnodige herkenning. Voor ervaren en leren is het echter nodig die boeken aan de kant te schuiven. Nadat ik acht jaar geleden het eerst iets las van Marshall Rosenberg en toen echt niet wist hoe ik de heldere manier van communiceren zelf ‘geloofwaardig’ kon toepassen in mijn werkcontexten, besloot ik vorig jaar dat ik het me gewoon stap voor stap eigen kan maken.
Ik ben er namelijk wel van overtuigd dat de ‘Geweldloze Communicatie’ gaat over de kern en ik sta vol achter het gedachtegoed. Toen kreeg ik de kans om bij VINE Instituut voor Verbindende Communicatie een opleiding ‘Verbindende Communicatie in coaching’ te doen. Onder het motto ‘Teach what you want to learn most’ initieerde ik samen met Anja Nekeman van VINE en the Amsterdam School of Integrative Medicine and Health, een training voor artsen en psychologen.
Het begint bij jezelf, samen kom je verder
Verbindende Communicatie is zeker wat voor mij. Van de medisch specialisten die de tweedaagse eind 2018 en begin 2019 gevolgd hebben, krijgen we soortgelijke effecten te horen in de evaluaties. Ik ben meer in verbinding met mijn wensen en weet welke waarden essentieel voor mij zijn. Ik zal mijn behoeften nooit volledig kunnen vervullen. Laat staan altijd in verbinding zijn met mezelf of de ander. Sterker nog, mensen die me kennen weten: ik struggle behoorlijk wat af. Maar zoals Rosenberg ooit zei: ”We can gradually become less stupid”. Dat mededogen een kernconcept is binnen de Verbindende Communicatie komt me erg goed uit!
Zoals ik in mijn werk en als mens verlang naar erkenning en waardering, zo wil ik ook graag recht doen aan wat de ander werkelijk verlangt. Niet ten koste van alles, maar vanuit het contact met mezelf. De mens is niet van de professional te scheiden. Laat ik dagelijks bij dag en nacht en ontij oefenen. Dan komen we er wel, of zijn tenminste samen onderweg. Op naar de Win-Win!”
Training Verbindende Communicatie voor artsen en psychologen
VINE verzorgt samen met Elles en Bindels en Amsterdam School of Integrative Medicine and Health op 7 en 21 november een tweedaagse training Verbindende Communicatie speciaal voor artsen en psychologen. Op de website voor School of Integrative Medicine and Health vind je uitgebreide informatie. Meld je aan en kom in verbinding met jezelf en je omgeving.
